Nhiều người thích du lịch tới các vùng đất hoang sơ để hít thở không khí trong lành. Nhưng bây giờ, một mối đe dọa vô hình đang thực sự thổi qua không khí và rơi xuống qua những hạt mưa. Đó là các hạt vi mô, các mảnh nhỏ dài chưa đến 5 mm… của các chai nhựa, hay các hạt siêu nhỏ bị sờn ra từ quần áo. Tất cả các chất ô nhiễm này bị cuốn vào bầu khí quyển Trái đất và đang được “ký gửi” tới những nơi hoang dã.
Và một báo cáo mới đây trên tạp chí Science đã tiết lộ khám phá đáng kinh ngạc. Sau khi thu thập mẫu nước mưa và không khí trong 14 tháng ở các công viên quốc gia tại miền Tây nước Mỹ, như Joshua Tree, Grand Canyon, Bryce Canyon… các nhà khoa học đã tính toán rằng có hơn 1.000 tấn vi hạt đã rơi xuống 11 khu vực này mỗi năm. Đó là tương đương với hơn 120 triệu chai nước bằng nhựa. Các khu bảo vệ này chỉ chiếm 6% tổng diện tích nước Mỹ và vốn vẫn được cho là các khu vực có không khí trong lành.
“Số lượng rất lớn, tới mức gây sốc”, Janice Brahney, nhà khoa học môi trường tại Đại học bang Utah, tác giả báo cáo chia sẻ.
Các mảnh nhựa nhỏ được thu thập ở các vùng xa xôi của miền tây nước Mỹ.
Báo cáo này dường như xác nhận một kịch bản ngày càng khủng khiếp. Đó là các hạt vi nhựa đang được thổi đi khắp thế giới, đổ bộ vào các môi trường sống được cho là thuần khiết nhất, như Bắc Cực và các vùng xa xôi. Chúng chảy vào đại dương qua hệ thống nước thải và ảnh hưởng tới cả hệ sinh thái dưới biển sâu. Chúng thậm chí còn được đẩy ra khỏi nước và thổi vào đất liền qua những cơn gió biển. Và bây giờ không chỉ ở miền Tây nước Mỹ, mà có lẽ trên khắp thế giới, trong bầu khí quyền đang đầy những hạt vi nhựa, sẽ rơi xuống đất theo những cơn mưa. và các nhà khoa học gọi chúng là dạng mưa axit kiểu mới.
Tuy nhiên, mưa nhựa có thể “xảo quyệt” hơn cả mưa axit. Bởi nó không thể kiểm soát hay ngăn chặn nguồn cơn như mưa axit bằng cách hạn chế khí thải từ các nhà máy điện hay phương tiện xe cộ. Con người không có cách nào để lọc nước hay đất hoặc không khí để loại bỏ các hạt vi nhựa.
Nhựa có ở khắp mọi nơi và thứ gì quanh chúng ta cũng có thể thành nguồn gây ô nhiễm đáng báo động. Và nhựa sẽ không bao giờ thực sự biến mất, thay vào đó chúng bị phá vỡ thành các hạt nhỏ hơn, xâm nhập vào từng góc nhỏ của hành tinh. Tệ hơn nữa, chất thải nhựa dự kiến sẽ tăng vọt từ 260 triệu tấn một năm lên 460 triệu tấn vào năm 2030, theo báo cáo từ McKinsey. Càng nhiều người tham gia tầng lớp trung lưu ở các nước đang phát triển kinh tế có nghĩa là chủ nghĩa tiêu dùng càng nhiều hơn và bao bì nhựa cũng nhiều thêm.
Một trong các thiết bị được dùng để thu thập vi nhựa.
Quay trở lại với báo cáo thì để định lượng các hạt vi nhựa, các nhà nghiên cứu đã lấy mẫu cả nước mưa và không khí. Họ có một xô ướt để thu nước mưa và một xô khô để thu không khí. Một cảm biến sẽ phát hiện trời mưa và mở xô ướt trong khi đóng nắp khô. Và ngược lại khi trời nắng, xô khô sẽ thu thập các hạt vi nhựa bay theo gió trong khi xô ướt bị đóng kín. Sau đó các nhà nghiên cứu xem xét kích thước các hạt vi nhựa mà họ thu được trong xô.
Kết quả vô cùng đáng sợ. 98% mẫu được thu thập trong một năm có chứa các hạt vi nhựa. Trung bình, 4% các hạt trong không khí là các loại polyme tổng hợp. Các hạt trong nước mưa thì lớn hơn. Microfibers, bắt nguồn từ các thú như quần áo polyester, chiếm 66% vật liệu tổng hợp trong các mẫu ướt và 70% trong các mẫu khô.
Và các nhà khoa học cũng dễ dàng nhận ra đường đi của các hạt vi nhựa. Gió thổi chúng lên khỏi mặt đất ở các khu đô thị, mang đi xa trước khi đẩy chúng xuống mặt đất thông qua những cơn mưa. Và các hạt vi nhựa thậm chí có thể đóng vai trò là hạt nhân ngưng tụ, khi các mảnh vụn thu hút hơi nước để tạo thành một đám mây.
Mặt khác, bụi khô, thường di chuyển quãng đường dài hơn. Do kích thước chúng nhỏ hơn và dễ dàng bị gió cuốn đi xa. Ví dụ bụi từ sa mạc Sahara cũng có thể dễ dàng thổi ngang qua Đại Tây Dương và rơi xuống rừng nhiệt đới Amazon.
Và hướng di chuyển của máy bay phản lực cũng ảnh hưởng tới luồng không khí. Ví dụ ở Mỹ các máy bay phản lực thường bay từ tây sang đông và ngược lại. Còn ở châu Âu, các hạt vi nhựa tại đây đang được đẩy tới Bắc cực.
Thang đo ở đây được tính bằng micromet, hoặc một phần triệu mét.
Và một điều khó khăn hơn nữa là hạt vi nhựa cuối cùng sẽ bị phá vỡ thành nhựa nano, nhỏ tới mức các nhà nghiên cứu sẽ không thể phát hiện ra nếu không có thiết bị phù hợp. Nhưng nếu chúng ta không thể nhìn thấy chúng trước mặt, không có nghĩa là chúng ta không hít chúng vào phổi.
Các mảnh nhựa có xu hướng phát tán các hóa chất trong thành phần của chúng theo thời gian và chúng cũng được biết là có thể vận chuyển các loại vi khuẩn hay virus. Và điều này cũng đang dần tác động tới các loài sinh vật. Một nghiên cứu được công bố đầu năm nay cho thấy cua tiếp xúc với hạt vi nhựa gặp khó khăn trong việc tạo vỏ mới khi chúng lớn lên.
Brahney cũng lưu ý rằng các hạt vi nhựa cũng có thể đang thay đổi tính chất nhiệt của đất, ví dụ như thay đổi cách nó hấp thụ và lưu trữ nhiệt. Chúng có thể dẫn đến sự tăng giảm của các loại vi khuẩn sống trong đất, thay đổi cách thức các chất dinh dưỡng được luân chuyển, thậm chí cả cách nước ngấm qua đất.
Dù vẫn còn nhiều điều mà khoa học phải tìm hiểu về chu trình và vòng đời của các hạt vi nhựa, tuy nhiên có một điều đã được xác nhận một cách rõ ràng và không thể thay đổi. Đó là bạn sẽ không thể đưa nhựa trở lại vào trong chai.
Tham khảo Wired
